Çocuklarda Solunum Yolu Enfeksiyonları
Çocukluk Çağı Solunum Yolu Enfeksiyonları
Çocukluk çağında akut solunum yolu enfeksiyonları çok sık görülür. Bunların çoğu üst solunum yolu enfeksiyonları (ÜSYE) şeklindedir. Ancak alt solunum yolu enfeksiyonları da az değildir. Üst solunum yolu enfeksiyonu çocuğunuzun burnunu, boğazını, kulaklarını ve sinüslerini etkileyebilir. Özellikle kreş, gündüz bakımı veya okulda bulunan çocuklarda veya kardeşleri olan çocuklarda solunum yolu enfeksiyonları çok yaygındır. Bir çocukta yılda altı kez solunum yolu enfeksiyonu olması normaldir.
Bazı komplike olmayan (başka ilave hastalıklara yol açmayan) solunum yolu enfeksiyonları iki hafta kadar sürebilir.
Komplike olmayan üst solunum yolu enfeksiyonlarında sık görülen semptomlar nelerdir?
Burun akıntısı
Boğaz ağrısı
Gözlerde kızarıklık
Ses kısıklığı
Öksürük
Ateş
Şişmiş lenf düğümleri
Doktorunuza götürmenizi gerektiren belirtiler nelerdir?
Hızlı nefes alma
Göğüs kafesinde çekilmeler (göğüs kafesinin veya kaburgaların normalden daha derin bir iniş-kalkış göstermesi)
Öksürük (sık görülür, birlikte kusma olabilir)
Günlük aktivitelerde azalma (oyun oynamamak veya her zamanki hareketleri yapmaması)
Hışıltı (nefes alırken yüksek perdeli bir ıslık sesi duyulur)
Stridor (nefes alırken duyulan sert, titreşimli bir ses)
Ateş
Soğuk algınlığı (Nezle) nedir? Etkeni nedir?
Soğuk algınlığına virüsler neden olur. Birçok farklı soğuk algınlığı virüsü vardır ve her biri bulaşıcıdır. Bir virüs öksürme, hapşırma veya yakın temas yoluyla başkalarına bulaşabilir. Virüs kapı tokmağı, yatak, masa, beşik ve oyuncak gibi nesnelerin üzerinde kalabilir. Çocuğunuz virüsü taşıyan cisimleri ağzına koyarak enfekte olabilir. Çocuğunuz virüsü taşıyan nesnelere dokunup ardından gözlerini veya burnunu ovarak da enfekte olabilir.
Soğuk algınlığı her yaşta ortaya çıkabilir. Soğuk algınlığında; hafif bir boğaz ağrısı, burun tıkanıklığı, geniz akıntısı, hapşırma, aksırma, gözlerde sulanma ve hafif bir kırgınlık hali vardır. Öksürük de olabilir. Ancak yüksek ateş, öksürük nöbetleri, çok ciddi eklem ağrıları, kas ağrıları, halsizlik varsa, bu durumu nezle değil grip olarak adlandırmak gerekir.
Soğuk algınlığına neden olabilecek en az 200 ayrı virüs var, bu yüzden maalesef henüz nedene yönelik bir tedavisi yoktur. Soğuk algınlığı solunum sekresyonları ile doğrudan temas yoluyla yayılır. Soğuk algınlığının şiddetine bağlı olarak çok çeşitli soğuk algınlığı belirtileri görülür. Soğuk algınlığı ortalama yedi ila 10 gün sürer, ancak öksürük üç hafta sürebilir. Ateş üç günden fazla sürmemelidir.
Soğuk algınlığının belirtileri ve bulguları nelerdir?
Çocuğunuzun soğuk algınlığı semptomları ilk 3-5 gün boyunca en kötü olacaktır.
Burun akıntısı veya burun tıkanıklığı
Hapşırma ve öksürme
Boğaz ağrısı veya ses kısıklığı
Kırmızı, sulu ve ağrılı gözler
Yorgunluk veya halsizlik
Titreme ve genellikle 1-3 gün süren ateş
Baş ağrısı, vücut ağrıları veya kas ağrıları
Nezle komplikasyonları olarak orta kulak enfeksiyonları, sinüs enfeksiyonları (sinüzit), pnömoni (zatürre) ve göz enfeksiyonları gelişebilir.
Soğuk algınlığı nasıl tedavi edilir?
Soğuk algınlığının tedavisi yoktur. Soğuk algınlığı virüslerden kaynaklanır ve antibiyotiklerle iyileşmez. Çocuklarda soğuk algınlığı en çok 1-2 hafta içinde tedavi olmadan geçer. Dört yaşından küçük çocuklara reçetesiz öksürük veya soğuk algınlığı ilaçları vermeyin. Reçetesiz satılan öksürük ve soğuk algınlığı ilaçları çocuğunuza zarar verebilecek yan etkilere neden olabilir.
Çocuğunuzun soğuk algınlığı belirtileri ile başa çıkması için aşağıdaki önlemlere başvurulabilir:
Dekonjestanlar (mukozaları kurutarak burun tıkanıklığını gideren ilaçlar) 4 yaşından daha büyük çocuklarda burun tıkanıklığını azaltmaya ve nefes almayı kolaylaştırmaya yardımcı olur. Dekonjestan ilaçlar çocuklarda huzursuzluk ve uyku sorunlarına neden olabilir. Çocuğunuza dekonjestan spreyleri birkaç günden fazla vermeyin.
Öksürük baskılayıcılar büyük çocuklarda öksürüğü azaltmaya yardımcı olur. Çocuğunuzun doktoruna kendisi için en iyi öksürük ilacı türünü sorun.
Parasetamol ağrı ve ateşi azaltır. Çocuğunuza ne kadar vereceğinizi ve ne sıklıkta vereceğinizi doktoruna sorun. Parasetamol, yüksek dozda alınırsa karaciğer hasarına neden olabilir.
İbuprofen gibi ilaçlar şişlik, ağrı ve ateşin azalmasına yardımcı olur. Bu ilaçlar bazı hastalarda mide kanamasına veya böbrek sorunlarına neden olabilir. Bu ilaçları, özellikle doktor tavsiyesi yoksa, 6 aylıktan küçük çocuklara vermeyin.
18 yaşın altındaki çocuklara aspirin vermeyin. Aspirin alırsa çocuğunuz Reye sendromu geliştirebilir. Reye sendromu hayatı tehdit eden beyin ve karaciğer hasarına neden olabilen ağır bir hastalıktır.
Çocuğumun semptomlarını nasıl yönetebilirim?
Çocuğunuzu dinlendirin. Dinlenme vücudunun iyileşmesine yardımcı olur.
Çocuğunuza bolca sıvı verin. Sıvılar, çocuğunuzun öksürmesi için mukusun incelmesine ve gevşemesine yardımcı olacaktır. Sıvılar ayrıca sıvı kaybının önlenmesine yardımcı olacaktır. Çocuğunuza kafein içeren (çay, kahve) sıvılar vermeyin. Kafein, çocuğunuzun dehidrasyon riskini artırabilir.
Mukusu (sümük) çocuğunuzun burnundan temizleyin. Bir bebeğin burnundan mukusu çıkarmak için bir ampul şırınga kullanın. Ampulü sıkın ve ucu bebeğinizin burun deliklerinden birine koyun. Diğer burun deliğini parmağınızla yavaşça kapatın. Mukusu emmek için ampulü yavaşça serbest bırakın. Ampul şırıngayı sonra boşaltın. Gerekirse tekrarlayın. Aynı şeyi diğer burun deliğinde de yapın.
Beslenmeden veya uyumadan önce bebeğinizin burnunun temiz olduğundan emin olun. Mukus çok kalınsa, çocuğunuzun doktoru bebeğinizin burnuna serum fizyolojik damlası koymanızı önerebilir.
Reçetesiz satılan soğuk algınlığı ilaçlarının çoğu yararlı değildir ve bunlardan kaçınılmalıdır.
Boğaz ağrısının sebepleri nelerdir?
Çoğu boğaz ağrısı virüslerden kaynaklanır ve soğuk algınlığına eşlik eder. Streptokok bakterisi vakaların yaklaşık %10'una neden olur ve sonuçta boğaz ve bademcik enfeksiyonu tam olarak viral boğaz ağrısına benzeyebilir.
Viral boğaz ağrısı genellikle yaklaşık üç ila beş gün sürer. Streptokok genellikle antibiyotiklere 24 saat içinde cevap verir.
Semptomların tedavisi şunları içerir:
Tuzlu su ile gargara
Yumuşak diyet
Antibiyotikler sadece streptokokun neden olduğu boğaz ağrısında faydalıdır. Asla önceki bir hastalıktan veya başka bir aile üyesinden kalan antibiyotikleri çocuklara vermeyin.
Streptokok enfeksiyonu komplikasyonları, kızıl olarak bilinen bir döküntü ve daha ciddi olarak, uygun tedavi ile önlenebilen romatizmal ateşi içerir.
Burun akıntısı ne zaman sinüs enfeksiyonuna (sinüzit) işaret eder?
Yüzde ağrı ve basınç duyma
Koyu burun akıntısı
Burun arkasından boğaza akıntı
Ateş
Ağız kokusu
Bulantı
Kronik (uzun süreli) öksürük.
Sinüs enfeksiyonları bulaşıcı değildir. Tuzlu burun spreyleri (serum fizyolojik) sinüs geçitlerini açmak için yararlıdır. Gerekli görülürse antibiyotikler reçete edilebilir. Çocuğunuza herhangi bir ilaç vermeden önce çocuğunuzun doktoruna danışın.
Alt solunum yolu enfeksiyonları
Akut solunum yolu enfeksiyonları alt ve üst solunum yolu enfeksiyonları olarak ikiye ayrılabilir. Larinks ve altındaki bölge alt solunum yolları olarak kabul edildiğinden, krup sendromları, akut bronşiyolit, akut bronşit ve pnömoni (zatürre) akut alt solunum yolu enfeksiyonları olarak sayılabilir.
Krup nedir?
Krup en çok küçük çocuklarda görülen bir hastalıktır. Etken genellikle parainfluenza virüsüdür. Çok az bir kısmında bakteriler etkendir (%5). Yaşamın ikinci yılında en fazla görülür. Önce ateş, burun akıntısı ile başlar ve sonra stridor, havlar tarzda öksürük ve ses kısıklığı olaya eklenir.
Klasik semptom, boğuk veya köpek havlamasına benzeyen öksürük ile beraber ses kısıklığıdır. Genellikle soğuk algınlığının bir parçasıdır. Stridor (nefes alırkan tiz bir ses çıkarma) daha sonra gelişir. Semptomlar genellikle geceleri daha kötüleşir.
Çocuklar arasında oldukça bulaşıcıdır.
Özel bir tedavisi yoktur. Çocuk sakin tutulmalıdır. Öksürük ilaçları yardımcı olmaz. Steroidler yararlıdır. Serin veya sıcak buhar oldukça yardımcı olabilir.
Bronşiolit nedir?
Akut bronşiyolit süt çocukluğu döneminde en sık karşılaşılan alt solunum yolu enfeksiyonudur. Bunların genellikle %2-3'ü hastaneye yatırılır. En sık altı aylık çocuklarda, daha çok bir ile 9 ay arasındaki bebeklerde görülür. İki yaşından sonra çok nadirdir. Etken %75-80 olguda respiratuvar sinsitial virüstür (RSV ve her yıl kış ve bahar aylarında salgınlara neden olur. Genellikle burun akıntısı ile başlar ve daha sonra kuru ve keskin bir öksürük ortaya çıkar. Arkasından solunum sıkıntısı ve beslenme zorluğu görülür. Ana semptom hışıltıdır. Hışıltı genellikle yaklaşık yedi gün sürer, öncesinde bir hafta kadar öksürük bulunur.
Fizik muayenede, hışıltıya ilaveten, hızlı soluk alıp verme, göğüs kafesinde kaburgalar arası mesafede çekilmeler ve göğsün öne doğru çıkması gibi bulgular saptanır. Daha ağır olgularda morarma ve kalp hızında artış da olaya eklenebilir.
Öksürük veya hapşırma gibi solunum salgıları ile doğrudan temas yoluyla yayılır.
Özgün bir tedavisi yoktur ve hastalıkların virüslerden kaynaklandığı durumlarda antibiyotikler kullanılmaz. Özellikle emzirmeden önce burun pasajlarının temizlenmesine yardımcı olmak için bebeklerde bir aspiratör kullanılmalıdır. Çocuğun yatak odasında bir buhar aletiyle buhar yapılması yardımcı olur.
Zatürre (Pnömoni)
Genellikle bir üst solunum yolu enfeksiyonundan birkaç gün sonra aniden yükselen ateş, artan öksürük ve solunum güçlüğü alt solunum yolu enfeksiyonunu akla getirmelidir. Akciğer alt lob pnömonilerinde çocuklar karın ağrısı nedeniyle hekime getirilebir. Fizik muayenede hızlı solunum, burun kanatlarının inip kalkması, göğüs kafesinde çekilmeler gözlenir. Dinlemekle genellikle krepitasyon ve ronküsler (bronkopnömonide) duyulur. Özellikle küçük çocuklarda kalp yetmezliği tabloya eklenebilir. Bu durumda, kalbin hızlı çarpması ve karaciğer büyümesi gibi bulgular da ortaya çıkar. Pnömoni genellikle balgamlı bir öksürük ile ortaya çıkar. Hızlı, zahmetli veya ağrılı solunum gibi nefes almada bazı zorluklar olabilir. Sık sık ateş çıkar.
Zatürre hakkında ilave bilgiler
Hava keselerinde sıvının toplanmasına neden olan akciğer enfeksiyonu. Enfeksiyonların yaklaşık %80'i viral kökenli olup, daha hafif seyreder. Yüzde yirmi oranında bakteriyeldir. Bulaşıcı değildir.
Klinik muayene ve röntgen bulguları ile her zaman viral ya da bakteriyel pnömoni ayrımı yapılamadığından, pratik olarak pnömoni tanısı alan her çocuğa antibiyotik tedavisi uygulanmalıdır.
Bakteriyel pnömoni genellikle daha ani olur ve antibiyotik aldıktan 24 ila 48 saat içinde önemli ölçüde iyileşebilir. Viral pnömoni daha hafiftir, ancak iki ila dört hafta sürebilir.
Öksürük kesicilerden kaçınılmalıdır. Sağlıklı kişilerde hastaneye yatış çok nadiren gereklidir.